Gấc – loại quả tuyệt vời có nguồn gốc từ Đông Nam Á, được phát hiện lần đầu tại Việt Nam. Tới nay, các thành phần dinh dưỡng tuyệt vời cũng như tác dụng đối với sức khỏe con người của loại quả này đã được biết đến và công bố rộng rãi qua truyền thông cũng như trong nhiều nghiên cứu, với thành phần Beta-carotene cao gấp từ 15-20 lần so với cà rốt, Lycopene cao gấp 70 lần so với cà chua. Đặc biệt, những trái gấc sinh trưởng trên quê hương của chúng còn cho thấy hàm lượng carotenoid ấn tượng hơn thế.
Một nghiên cứu năm 2015 của đại học RMIT cho thấy các mẫu gấc từ Việt Nam chứa hàm lượng Beta-carotene và Lycopene cao hơn nhiều so với bất kì con số nào đã được công bố – hơn 200 lần so với cà chua và 54 lần so với cà rốt. Nghiên cứu này phân tích các mẫu gấc thu được từ các khu vực bản địa của chúng (Thái Lan, Việt Nam và Úc), trong mùa thu hoạch và trong cùng giai đoạn sinh trưởng. Như được đề cập trong nghiên cứu này, so sánh với gấc Thái Lan, gấc Việt Nam có mức độ đa dạng di truyền cao hơn. Thêm vào đó, các điều kiện về khí hậu và địa lý của Việt Nam cũng thích hợp hơn để canh tác gấc với thành phần dinh dưỡng cao. (Thực tế, kết quả từ các nghiên cứu khác trên cà chua chỉ ra rằng ảnh hưởng từ các yếu tố này vượt trội hơn so với các yếu tố về gen.) Do đó, gấc sinh trưởng tại Việt Nam được khuyên dùng cho nồng độ carotenoid cao hơn.
Tại sao nên chọn gấc từ Hòa Bình?
Theo một số nghiên cứu, sự tích lũy carotenoid bị ảnh hưởng bởi yếu tố địa lý và thời tiết. Báo cáo trong một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, trong khi hàm lượng beta-carotene bị ảnh hưởng bởi lượng mưa hàng năm thì hàm lượng lycopene lại phụ thuộc vào độ cao (độ cao hơn tương đương với nồng độ lycopene cao hơn). Bên cạnh đó, hàm lượng beta-carotene cao nhất đạt được ở nhiệt độ từ 27 tới 33°C. Hàm lượng lycopene cao nhất đạt được tại nhiệt độ thấp hơn 14°C (kết luận này đồng nhất với nghiên cứu trước đó vào năm 2012 cho rằng nhiệt độ tốt nhất cho sự hình thành lycopene trong cà chua là 16-21°C), những điều kiện này đều được tìm thấy ở miền Bắc và miền Trung Việt Nam, đặc biệt là tại các vùng núi cao – với độ cao và thời tiết lạnh. Điều này giải thích tại sao các mẫu thu được từ các khu vực này (các tỉnh Hòa Bình, Lâm Đồng và huyện Lâm Hà) chứa hàm lượng lớn carotenoid.
Trong số ba tỉnh kể trên, Hòa Bình là khu vực với hàm lượng beta-carotene và lycopene được ghi nhận đều ở mức cao (lần lượt là 5,70 mg/g và 5,10 mg/g). Cụ thể hơn, trái gấc từ huyện Lâm Hà có hàm lượng lycopene cao (6,30 mg/g) nhưng hàm lượng beta-carotene lại khá thấp (1,80 mg/g). Là một đại diện của khu vực phía Bắc, trái gấc đến từ Hòa Bình được chú ý đến nhờ hàm lượng carotenoid cao của chúng.