Xôi gấc
Việc sử dụng trái gấc tươi trong nấu nướng chủ yếu được tìm thấy ở châu Á. Các nước như Thái Lan và Ấn Độ thường dùng trái gấc xanh (có vị giống như đu đủ) trong các món luộc và cà ri. Tại Việt Nam, quả gấc chín thường được sử dụng như một chất tạo màu tự nhiên trong các món ăn truyền thống. Vị của trái gấc tương đối dịu, không quá gắt, nên có thể dễ dàng kết hợp với nhiều món ăn khác nhau. Xôi gấc là cách chế biến gấc phổ biến nhất. Gạo nếp nấu chín được trộn với hạt và cùi gấc, tạo nên món ăn có màu sắc đỏ tươi, mùi thơm đặc trưng. Không chỉ là món ăn quen thuộc trong bữa sáng, xôi gấc còn được phục vụ tại nhiều sự kiện quan trọng như đám cưới, Tết Nguyên đán và các dịp lễ hội khác. Theo truyền thống, vì màu trắng được coi là màu của cái chết, nên màu trắng của gạo cần được giấu đi.
Công dụng truyền thống
Gấc đã được dùng như một vị thuốc nam tại Việt Nam từ lâu. Trong cuốn Danh lục cây thuốc Việt Nam, gấc được mô tả là có nhiều công dụng trong các trường hợp thiếu vitamin A ở trẻ chậm lớn, phụ nữ mang thai, người bị bệnh thủy đậu, người bị chán ăn hoặc bị mệt mỏi. Nó cũng được sử dụng cho các vết thương ngoài da và vết bỏng. Phần màng hạt gấc và dầu gấc rất tốt cho tiêu hóa và được sử dụng để làm thuốc nhuận tràng, điều trị táo bón, mụn trứng cá, tràng nhạc, quai bị, sưng ngực, tắc ống dẫn sữa, bệnh trĩ, sốt rét (hạt gấc), bệnh thấp khớp, tê chân, bệnh phù (rễ gấc).
Các sản phẩm thương mai từ gấc
Mười năm trở lại đây, trên thị trường xuất hiện một số sản phẩm mới từ trái gấc. Các sản phẩm hiện tại được làm từ gấc bao gồm thực phẩm chức năng (chủ yếu dưới dạng viên nang), nước ép (nước ép gấc nguyên chất và hỗn hợp nước ép cùng với các loại trái cây khác), bột gấc và mỹ phẩm có thành phần từ gấc. Trong số các sản phẩm này, viên nang dầu gấc được dùng làm thực phẩm chức năng được coi là sản phẩm được thương mại hóa nhiều nhất do quá trình điều chế dầu gấc dưới dạng viên nang có khả năng bảo vệ cũng như làm ổn định các hoạt chất sinh học có trong dầu gấc. Các hoạt chất sinh học được bảo vệ do được ngăn cách với các tác nhân bên ngoài bởi một lớp màng cellulose, gum, carbohydrates, lipids hoặc protein, kết quả là sản phẩm dầu gấc được giữ nguyên các đặc tính và chất lượng của nó trong thời gian dài. Các sản phẩm viên nang dầu gấc có thể được tìm thấy dễ dàng ở bất kì nhà thuốc nào tại Việt Nam.
Tuy nhiên, chất lượng của những sản phẩm này có sự khác biệt đáng kể giữa các nhà sản xuất, phần lớn sản phẩm từ các nhà sản xuất trong nước có chất lượng kém. Nguyên nhân phần lớn là do công nghệ seal niêm phong còn nhiều hạn chế dẫn tới khó bảo quản sản phẩm trong thời gian dài. Bên cạnh đó, các nhà sản xuất tại Việt Nam thường trộn dầu gấc chung với dầu đậu nành để làm giảm chi phí sản xuất, vì thế mà làm giảm độ tinh khiết của dầu gấc và làm dầu gấc mất đi những thành phần dinh dưỡng tốt cho sức khỏe của nó. Hiện tại, việc trồng và tiêu thụ gấc vẫn khá hạn chế. Chỉ có phần màng hạt trong quả gấc được sử dụng để chiết xuất dầu gấc cho mục đích thương mại, các phần khác của quả gấc hầu hết đều bị lãng phí. Mặc dù có một lượng lớn hàm lượng Lutein (hoạt chất tốt cho việc điều trị bệnh thoái hóa điểm vàng) trong phần vỏ và cùi gấc, công nghệ chiết xuất hoạt chất này vẫn chưa được phát triển và sử dụng.